Quasi iedereen heeft tegenwoordig een smartphone op zak. Een foto of filmpje is snel gemaakt. Soms zal u gewillig poseren, andere keren gebeurt dit ongevraagd. Wanneer een vriend, familielid of een onbekend persoon een foto van u maakt, kan deze een eigen leven gaan leiden. Met de moderne technologie is het verspreiden van een foto kinderspel geworden. Vanuit een privacyperspectief stellen er zich verschillende vragen. Heeft deze persoon het recht om zomaar een foto van mij te maken? En mag hij het beeldmateriaal verspreiden (bv. op sociale media plaatsen)? Wat zijn mijn rechten?

Toestemming

Het recht op afbeelding (ook wel portretrecht genoemd) is wettelijk verankerd. De algemene regel is vrij simpel. Niemand mag een foto van u maken zonder uw toestemming. Deze toestemming kan zowel uitdrukkelijk als stilzwijgend zijn. Het poseren voor een foto bijvoorbeeld wordt meestal beschouwd als een vorm van toestemming. Een andere voorbeeld is camerabewaking. Als u een plaats betreedt waarbij een pictogram of bord duidelijk aangeeft dat er camerabewaking is, dan geldt uw handelen (het betreden van de plaats) als impliciete toestemming om beelden van u te maken (zie eerder blogbericht: bewakingscamera vs. privacy).

Als men het beeldmateriaal vervolgens wil publiceren (bv. op sociale media plaatsen), dan is daarvoor eveneens uw specifieke toestemming vereist. Men kan en mag er niet van uitgaan dat uw toestemming voor het maken van de foto inhoudt dat deze ook mag worden verspreid.

Uw toestemming moet bovendien vrij zijn. Er mag geen druk op u worden uitgeoefend en u moet op voorhand voldoende geïnformeerd worden (zodat u weet waarmee u instemt en wat de mogelijke gevolgen kunnen zijn).

Uitzonderingen

Op deze algemene regel gelden uiteraard uitzonderingen. Het is mogelijk dat het gebruik van uw afbeelding voortvloeit uit een wettelijke verplichting (bv. om u te kunnen identificeren) of noodzakelijk is voor de uitvoering van een overeenkomst (denk bijvoorbeeld aan een model dat poseert voor een reclamecampagne). Ook de hoedanigheid van een persoon of de plaats waar de beelden worden gemaakt, kunnen een rol spelen.

Openbare plaats / menigte

Als u zich op een openbare plaats bevindt, is de kans bestaande dat u toevallig in beeld wordt genomen door de lens van een fotograaf of toerist. Zeker op drukke plaatsen is het quasi ondenkbaar om een foto te nemen van een gebouw of een monument zonder dat er andere mensen op de foto staan. In deze gevallen hoeft men niet de uitdrukkelijke toestemming van alle omstaanders te vragen. Dat zou onbegonnen werk zijn.

Als men daarentegen een gerichte foto van u wil nemen (zijnde een foto waarbij u specifiek in beeld wordt gebracht, waarin u het hoofdonderwerp vormt), dan is uw toestemming wel nodig.

Bekende personen

Bekende personen (sporters, politici, mediafiguren, zangers, etc.) moeten ook meer kunnen ‘verdragen’ dan de gemiddelde Belg. Het nemen en verspreiden van foto’s zonder hun uitdrukkelijke toestemming is bijvoorbeeld mogelijk als dit kadert binnen het recht op informatie voor het publiek. Dit is onlosmakelijk verbonden met de functie van de publieke persoon of de reden waarom deze persoon een zekere bekendheid geniet. Bijvoorbeeld: verslaggeving over een sportwedstrijd, nieuwsreportage over een concert of festival, etc.

Dit moet steeds van geval tot geval worden beoordeeld. Het maken van een foto mag geen te verregaande inmenging in het privéleven van de persoon zijn. Als de persoon in kwestie bijvoorbeeld vaak zelf in de media informatie verspreidt over zijn privéleven, dan zal er minder snel sprake zijn van een inbreuk op zijn rechten.

Het recht op informatie voor het publiek betekent bovendien niet dat men deze foto’s mag gebruiken voor commerciële doeleinden (bv. door posters te verkopen met de afbeelding van een bekend persoon).

Journalistieke doeleinden

Bent u betrokken bij een bepaald nieuwsfeit of staat u om één of andere reden in de actualiteit, dan is het mogelijk dat journalisten uw afbeelding gebruiken bij hun verslaggeving. De journalist in kwestie moet een afweging maken tussen de belangen van de persoon op de foto (recht op privacy) en het recht op informatie voor het publiek. Voor de gewone man uit de straat ligt de drempel voor publicatie hoger dan voor bekende personen (zie hierboven). De journalist mag zich bovendien niet schuldig maken aan lasterlijke aantijgingen.

Ook blijft ‘het recht om vergeten te worden’ altijd van toepassing. U kan met name later nog steeds een verzoek richten aan de redactie om uw afbeelding te laten verwijderen uit de (digitale) archieven. Op dat moment zal er een nieuwe afweging moeten gemaakt worden (of het recht op informatie voor het publiek nog steeds zwaarder doorweegt dan de persoonlijke belangen van de geportretteerde).

Welke actie kan u ondernemen?

U richt zich best in eerste instantie tot de persoon die de foto heeft gemaakt of die het beeldmateriaal heeft verspreid om uw rechten af te dwingen. Bij professionele organisaties (bijvoorbeeld media) zijn hier vaak specifieke contactpersonen voor. Dit kan mogelijk tot een snelle oplossing leiden. Indien geen gevolg wordt gegeven aan uw verzoek (of in geval van hoogdringendheid), kunt u verdere stappen ondernemen door bijvoorbeeld een klacht neer te leggen bij de Gegevensbeschermingsautoriteit (de vroegere Privacycommissie) of door een procedure op te starten voor de Rechtbank.

Voor bijstand of advies, aarzel niet om mij te contacteren.